COGRAFYADERSi - 1. BÖLÜM DOGA VE İNSAN


	COGRAFYADERSi


	1. BÖLÜM DOGA VE İNSAN

9.SINIF KONULARI(ÜNİTELERE GÖRE)

DOĞAL UNSURLAR

RESİMDEKİ İNSANLARIN FARKLILIKLARI DOĞAL ŞARTLARIN FARKLILIĞINDAN KAYNAKLANMAKTADIR.DOĞAL ŞARTLARIN FARKLILIĞI SADECE İNSANLAR ÜZERİNDE DEĞİL BİTKİLER,HAYVANLAR,YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ ÜZERİNDE DE ETKİLİDİR.
DOĞAL UNSURLAR İNSANLARIN MUTFAK KÜLTÜRÜNÜ,MODAYI(GİYİM TARZLARINI),YAŞAM BİÇİMLERİNİ,KARAKTERLERİNİ,KÜLTÜRLERİNİ,EDEBİYATINI,SANATINI,MEDENİYETİNİ ETKİLER. ÖRNEĞİN; DOĞU ANADOLU BÖLGEMİZDE YAŞAYAN BİR İNSAN İLE AKDENİZ BÖLGESİNDE YAŞAYAN BİR İNSANI KIYASLARSAK;

ÖZELLİKLER	DOĞU ANADOLU	AKDENİZ
YEMEKLERİ	HAYVANSAL VE BUĞDAY AĞIRLIKLI	SEBZE VE ZEYTİNYAĞLI
GİYİM	KALIN VE YÜNLÜ ELBİSELER	PAMUK VE KETEN TÜRÜ ELBİSELER
KARAKTER	SERT MİZAÇLI	ŞAKACI -SICAK KANLI
YERLEŞİM	KALINDUVARLI BİNALAR	DAHA İNCE DUVARLI BİNALAR

YUKARIDAKİ ÖRNEKLEMEYİ ARTIRMAK MÜMKÜNDÜR.
SİZ YAZ KIYAFETLERİNİ ESKİMOLARA SATAMADIĞINIZ GİBİ, EKVATOR VE ÇEVRESİNDE YAŞAYAN İNSANLARA KIŞLIK ELBİSE SATAMAZSINIZ. DOĞAL ORTAMLAR BUNA İZİN VERMEZ.ESKİMOLAR İÇİN ZEYTİN LÜKS TÜKETİM MADDESİ OLURKEN BİZİM İÇİN SIRADAN BİR BESİN MADDESİDİR.
SÖZÜN ÖZÜ: DOĞAL ORTAMLAR DÜNYANIN ŞEKLİNE BAĞLI OLARAK DEĞİŞKEN OLDUĞUDAN BU DEĞİŞKENLİK BAŞTA İNSANLAR OLMAK ÜZERE TÜM CANLILAR ÜZERİNDE ETKİLİDİR.

MUHTEŞEM DÖRTLÜ
DÖRT TEMEL ORTAM ATMOSFER,BİYOSFER,HİDROSFER VE LİTOSFER DÜNYAYI OLUŞTURUR.
1.Atmosfer ve Faydaları

Güneşten gelen zararlı ışınları süzer.
Meteorların dünyamıza düşmesini büyük oranda engeller.
Canlılar için gerekli gazları bulundurur.
İklim olayları meydana gelir.
Dünyamızın aşırı ısınmasını ve soğumasını engeller.
Güneş ışınlarını dağıtır. Böylece gölgede kalan yerlerin de aydınlanmasını sağlar.
Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğacak yanmayı engeller.

Atmosferdeki Denge
Atmosfer gazları mahiyetleri gereği uzay boşluğuna kaçmak isterken, yeryüzü bu gazları emmek ve tutmak ister. Ancak öylesine harika bir denge kurulmuş ki; her ikisi de vuku bulmaz. Dünyamızın kütlesi; yarıçapı, sıcaklığı ve yerçekimi gibi birçok faktörler kullanılarak, o kadar ince hesaplama ve ayarlamalar yapılmış ki, akıllar değil hayaller dahi şaşkınlığa düşmektedir.

Eğer Dünya’mız Güneş’e daha yakın olsaydı hava daha fazla ısınacak, ısınan gazlar yükselip atmosferi terk edecekti. Biraz uzak olsaydı, o zaman da yeryüzüne çöküp kalırlardı. Yerçekimi şimdikinden biraz fazla veya tersine az olsaydı, aynı durum ortaya çıkardı. Ayrıca, gelen ısı yerkürede bir süre tutulabilmelidir. Bu görevi de karbondioksit gazı üstlenmektedir.

Atmosfer denen bu esrarengiz perdenin bir an için başımızdan kaldırıldığını düşünebiliriz. O zaman dünyanın diğer gezegenlerden farkı kalmayacaktı. Meselâ Ay’da olduğu gibi ısı gündüzleri 120 dereceye çıkabilirdi. Sonuçta herşey kavrulacak, geceleri ise düşen sıcaklıkla birlikte herşey donacaktı. Bununla kalmayacak göktaşlarının sağanakları yüzünden kozmik ve morötesi ışınların bombardımanından delik deşik olacaktı. Yanı başımızdakine bile sesimizi duyuramayacak, ışık saçılma göstermeyeceğinden karanlıkta kalacaktık. Ufak bir bitki bile yeşeremeyecekti. Kuşlar gibi uçaklar da havalanamayacaktı. Velhasıl cansız ruhsuz soğuk sessiz ölü bir dünya ile karşı karşıya kalacaktık.

Çok soğuk ve zifiri karanlık içerisinde hızla yol alan her ihtiyacı temin edilmiş sıcak ve aydınlık bir yuva üzerindeyiz. Bu yuva üzerinde eksikliğini duyduğumuz hiçbir şey yok. Bu yuvanın ne kadar mükemmel tefriş edildiğini daha iyi fark etmek için başka gezegenlere hattâ fazla uzağa gitmeğe gerek yok, kapı komşumuz Ay’a bir göz atmak yeterli.

Acaba bu fiillerin kaynağını kör tabiatta ve şuursuz sebeplerde arayanlar; cansız ve şuursuz zerrelerin, kâinatın bütün projesini, insan başta olmak üzere her varlığın, her işini ve ihtiyacını ayrıntısına kadar bilecek bir ilme sahip olmaları gerektiğini, her şeye güçlerinin yettiğini farz etmeleri gerektiğini biliyorlar mı?

Hava (atmosfer)

Alm. Luft (f), Fr. Air (m), İng. Air. Dünyâ atmosferini meydana getiren gaz karışımı. Ancak, atmosferin halk arasındaki yaygın adı “hava” olarak bilinir. 100 km’nin altında moleküler azot ve oksijen hakimdir. Su buharının donmasından sonra hacim olarak azot havanın % 78 ve oksijen % 21’ini teşkil eder. Geri kalan % 1 de esas olarak argon vardır. Buna ilâveten karbondioksit ve az miktarda neon, helyum, kripton, ksenon, hidrojen, metan ve nitro oksit mevcuttur.

Atmosferi oluşturan gazların karışımı. Kuru havayı oluşturan temel gazlar:
Gaz Formül Oran (%)
Nitrojen N2 78.084
Oksijen O2 20.946
Argon Ar 0.930
Karbondioksit CO2 0.034

Meteorolojik açıdan en önemli gaz su buharıdır.

Havanın en değişken kısmı olan su buharı en nemli havada bile %3’ten daha az bulunursa da hayâtın devamı için gerekli bir maddedir. Hayat için gerekli olan diğer bir değişken bileşen ozon (O3)dur. Deniz seviyesinde milyonda 0,07 olan yoğunluğu denizden 30 km yüksekteki ozon tabakasında milyonda 10’a yükselir. Ozon tabakası güneşten gelen ultraviyole ışınlarının çoğunu toplayarak, dünyâyı zararlı ışınlardan korur. Havada ayrıca sülfür dioksit, azot dioksit ve çok az miktarda amonyak, karbon monoksit ve iyot bulunur. Dünyânın ilk atmosferindeki hava muhtemelen su buharı, amonyak, hidrojen ve metandan meydana gelmiştir. Oksijen, daha sonra su buharından fotosentez yâni bitkilerin nefes almaları sonucu meydana gelmiştir. Argon gibi diğer gazları dünyâdaki radyoaktif maddelerin zamanla ayrışmasından ortaya çıkmıştır. Hidrojen gibi ilk atmosferdeki hafif gazlar dünyâdan çok önce kaçmışlardır.

Kuran-ı Kerimde atmosfer

BİYOSFER (CANLILAR KÜRESİ)
Dünyada canlıların yaşadığı 16-20 km kalınlığında tabaka; "canlı küre" de denir.

Bu ad ilk kez Fransız bilgini Lamarck tarafından ortaya atıldı ve 20. yüzyılın başında bilim dünyasınca benimsendi. Biyosferin atmosfer içindeki yüksekliği 10000 m'ye ulaşır. Bu yükseklikten öte bakteri ve mantar sporlarına rastlanmamıştır. Yerde yaşayan kara hayvanları için biyosfer 6500-6800 m, yeşil bitkiler için 6200 m, yüksekliğe kadar çıkabilir. Denizin altında 5000 m derinlikte canlıların yaşadığı saptandığından bu da biyosferin alt sınırını oluşturur.

Biyosfer, bir gezegenin dış kabuğunun ; hava, toprak, kaya ve su içeren, içinde yaşam bulunan, biyotik dönüşümler ve çevirimler gerçekleşen bir bölümüdür. Jeofiziksel olarak bakıldığında, biyosfer yaşayan tüm canlı türlerini ve ilişkilerini; canlıların litosfer, hidrosfer ve atmosfer ile etkileşimini inceleyen evrensel ekolojik sistemdir.Gezegenimiz dünya hayat olduğu bilinen tek yerdir. Biyosferin yaklaşık 3,5 milyar yıl önce bazı aşamalardan geçerek evrim geçirdiği düşünülür.

LİTOSFER (TAŞKÜRE)
Yerküre okyanusların altında ince bir şekilde uzanırken,kıtaların altında daha kalınlaşır.üzerinde kıtalar okyanuşların bulunduğu bu yerkürede tüm canlılar bulunur. insanlar yerleşim kurar,tarım yapar bitkiler hayvanlar ve tek hücreli tüm canlılar yerkürede barınırlar.

Yerküre, çeşitli kayalardan oluşmuş katı bir kabukla çevrilidir. Buna yerkabuğu denir.
*Yerkabuğunun ortalama kalınlığı karalarda 35-40 km ,denizlerde ise 8-10 km dir.
*Yerkabuğu yoğunluğu ve kalınlığı farklı iki tabakadan oluşur. Bunlar;
a)Sial: Üzerinde yaşadığımız katmandır. Silisyum ve alüminyum bileşikleri fazla olduğu için bu isim verilmiştir.
*Kalınlığı karalarda fazla, denizlerde azdır.
*Granit , kalker ve kumtaşı gibi hafif olan taşlardan oluşur.
b)Sima: Bu katman henüz katılaşmamış taşlardan oluşur.
*Yoğunluğu daha fazla olan bazalt türü taşlardan oluşur.
*Silisyum ve magnezyum bileşikleri fazla olduğu için bu isim verilmiştir.
*Kalınlığı karalarda az , deniz diplerinde fazladır.
YER YUVARLAĞININ İÇ YAPISI
*Yerin iç yapısıyla ilgili en geçerli bilgiler deprem dalgaları ile elde edilir. Ayrıca volkanizma ile çıkan malzemelerin ve taşların incelenmesiyle de gerekli bilgiler elde edilir.
1)MANTO: Yer kabuğunun altındadır ve malzemeler koyu eriyik haldedir.
*Yeryüzünü etkileyen volkanizma ve depremler kaynağını buradan alırlar.
2)ÇEKİRDEK: Yoğunluğu ve kalınlığı en fazla olan katmandır.
*Demir ve nikel fazla olduğu için buraya NİFE denilmektedir.
*Yoğunluğu fazla olduğundan barisfer de denilmektedir.
*Yoğunluğun fazla olmasından dolayı iç çekirdekte malzemeler katı haldedir

HİDROSFER (SU KÜRE)

OKYANUSLAR.AKARSULAR DENİZLER GÖLLER VE YERALTI SULARININ BÜTÜNÜDÜR.YERYÜZÜNÜN %71 İNİ OLUŞTURUR.Hidrosferin %96'sını sular %3'ünü buzullar ve %1'ini de yer altı suları kapsar. Güneş ısısının yardımıyla hidrosfer ve atmosfer arasında sürekli bir su alışverişi vardır. Atmosferik şartlar, suyun kimyasal bileşimi, Güneş'in Dünya'ya olan uzaklığı ve diğer tüm uygun şartlar suyun üç değişik halde yani; katı, sıvı ve gaz halinde bulunmasını sağlar. Birçok bilimadamı, ilk canlıların okyanuslarda ortaya çıktığı inancındadır. Tuzlu su hala milyonlarca değişik hayvan ve bitki için önemli bir doğal yaşama alanıdır. Dünya'nın günlük hava sistemlerini ve uzun dönemde iklimini düzenlemede yardımcı olur. Okyanuslardan havaya su buharı yükselir. Bu daha sonra kar, yağmur ve dolu olarak geri döner. Ayrıca, besin ve enerji kaynağı olarak gereksinim duyduğumuz gibi onları ulaşım, boş zamanımızı değerlendirme ve atıklarımızdan kurtulma gibi pek çok amaçla kullanırız.